«طرلان» این قصه را از مردم اردبیل تماشا کنید
همشهری آنلاین، شقایق عرفی نژاد: طرلان نوشته ابراهیم عادل‌نیا با کارگردانی علیرضا علائی داستان قهرمانی به نام آیاز است. شبی که آیاز به دنیا می‌آید، عفریته سرما و سیاهی، سایه سنگین‌اش را بر سرزمین او می‌گسترد. اکنون آیاز جوان راهی سفری اسرارآمیز برای مبارزه با این طلسم است. علیرضا علایی از سال ۸۰ به عنوان بازیگر، طراح و عروسک ساز کارش را شروع کرده و از دوره دهم جشنواره تئاتر عروسکی در آن شرکت کرده و بیشتر فعالیت او در حوزه کارگردانی و طراحی صحنه عروسکی است. از جمله کارهایش: گلین، منم که بی تو، عاشق شدن به فصل سرما و آخرین گل که در جشنواره تئاتر عروسکی شرکت کرده است. او در سریال‌های شبکه استانی اردبیل هم به عنوان کارگردان و طراح صحنه کار کرده است. سریال‌هایی مثل روزهای قشنگ که مجموعه ۳۶ قسمتی عروسکی بوده است. با او در باره نمایش طرلان صحبت کردیم:
متن کار شما برگرفته از یک داستان عامیانه است. درست است؟
بله. یک فولکلور آذربایجانی است که یک پرداخت مدرنی از آن ارائه کردیم. به نظرم قصه‌ها رفته رفته فراموش می‌شوند. اما تئاتر عروسکی قابلیت این را دارد که بتوان از قصه‌های عامیانه و فولکلور که نیاز به فانتزی بیشتری دارند در آن استفاده کرد. به همین دلیل این قصه را انتخاب کردیم و روی آن کار کردیم.
در نوشتن متن هم شریک بودید؟
طرح اولیه را دادم و بعد هم در ساختار کلی دست بردم. نوشتن برای تئاتر عروسکی سخت است. چون باید امکانات صحنه‌ای را در نظر گرفت. اصولا تئاتر عروسکی در شهرستان چندان رایج نیست و تماشاگران آنها را نمی‌بینند. در اردبیل فقط گروه ما وجود دارد و یک گروه دیگر که در نهایت یک یا دو کار در سال می‌توانیم روی صحنه ببریم. به همین دلیل اصلا در نوشتن برای تئاتر عروسکی غفلت شده است.
تئاتر عروسکی در دهه‌های اخیر به سمت و سوی کودک رفته است و برای جذب مخاطب هم اتفاقاتی می‌افتد. اما برای این که برخورد جدی تری با این حوزه صورت بگیرد، نیاز به زیرساخت دارد. چون کاملا مقوله تخصصی است. نویسنده در همان زمان نوشتن باید بداند برای کدام تکنیک و شیوه تئاتر عروسکی دارد متن می‌نویسد. اگر شیوه‌ها و فضا را نداند فقط با کلمات سروکار دارد.
پس شما در نوشتن این نمایشنامه به شیوه اجرایی تان توجه داشتید؟
بله. اگر ندانم چطور می‌خواهم اجرا کنم در نوشتن هم به خطا می‌روم. ضمن این بنا بر توانمندی شخصیت و عروسک متن را می‌نویسم.
تکنیک کارتان چه بود؟
کار من تلفیقی بود. هم باتومی داشت، هم رومیزی و هم عروسک میله‌ای. با توجه به روند داستان نیاز به این چند گونه تکنیک داشتیم.
شما طراح عروسک کار هم هستید. در طراحی عروسک‌های این کار چه چیزهایی برایتان اهمیت داشت؟
ما روی فیزیک و آناتومی و اقلیمی که در آن زندگی می‌کنیم، دقت کردیم و فرم استخوان بندی و چهره عروسک‌ها با استفاده از آناتومی منطقه آذربایجان و اردبیل طرحی شد.
تئاتر شهرستان‌ها در مقایسه با تهران وضعیت چندان مناسبی ندارند و در مورد نمایش عروسکی هم وضعیت حتما بدتر است. در مورد این تفاوت امکانات برایمان بگویید.
دوست ندارم گله کنم. ولی بخش اعظم مشکل، زیرساخت‌هایی است که وجود ندارد. یک گروه سی نفره بدون هیچ چشمداشت چند ماه کار می‌کنیم مالی و این واقعا سخت است. هزینه کار بالاست، سالن نیست، حمایت نیست و تمام قدرت ما در توانمندی بچه‌های گروه است ولی آیا مسئول این حوزه هم همینقدر دغدغه دارد؟ برای همین کار دو کارگاه برای ساخت عروسک اجاره کردیم و یک پلاتو هم خودمان جور کردیم. من زمانی که وزیر به دیدن کار آمد هم این را گفتم. چند ماه در شهرستان با امکانات محدود خودمان تمرین می‌کنیم و وقتی برای اجرا به تهران می‌آییم با سالنی با تمام امکانات مواجه می‌شویم و اصلا انگار می‌خواهیم یک کار جدید روی صحنه ببریم. بعد دو باره به شهرستان برمی‌گردیم و باز متوجه می‌شویم چقدر امکاناتمان اندک است. امیدوارم به هر حال این کار نظر متولیان را جلب کند و برای بیشتر شدن امکانات کاری انجام دهند.
با توجه به این که بارها در جشنواره عروسکی شکرکت کرده اید، این جشنواره چقدر می‌تواند به رشد تئاتر عروسکی و دیده شدن کارها کمک کند؟
مسئولان جشنواره همه کار می‌کنند تا جشنواره برگزار شود و این برای ما قابل احترام است. ولی از یک طرف فکر می‌کنم من که از شهرستان به تهران می‌آیم می‌خواهم چند تا نمایش ببینم، ولی یک روز قبل از کار می‌آییم، یک روز اجرا می‌کنیم و روز بعد هم برمی‌گردیم. دیگر هیچ نمایشی نمی‌بینیم. دوره‌های قبلی این شکلی نبود. می‌توانستیم کارهای دیگران را ببینیم. ولی الان باید به سرعت وسایل را جمع کنیم و اتاق هتل را تحویل دهیم.
چه نکته منفی یا مثبت دیگری در باره شیوه برگزاری جشنواره وجود دارد؟
یکی از مسائل این است که ورک شاپ‌ها پیش از جشنواره و از مهرماه شروع شدند و گروه‌هایی مثل ما که مشغول تمرین بودیم، اصلا نمی‌توانستیم در آنها شرکت کنیم. هرچند می‌دانم دبیر جشنواره و بقیه هم محدودیت‌های خودشان را دارند. از طرف دیگر این که شیوه ثبت نام و درخواست شرکت در جشنواره آنلاین شده، اتفاق بسیار خوبی بود. ضمن این که با دبیر جشنواره و مسئولان آن هم ارتباط داشتیم و به راحتی می‌توانستیم مشکلاتمان را با آنها مطرح کنیم.
