امنیت و انواع امنیت را بهتر بشناسیم!

همشهری آنلاین: این روزها با پیچیده‌تر شدن اوضاع جهان، امنیت نیز به عنوان یک اولویت همیشگی در جوامع مختلف با پیچیدگی‌های بیشتری همراه شده است. در واقع امنیت یکی از اصول پایه‌ای و حیاتی در زندگی فردی و اجتماعی انسان‌ها است. از زمانی که بشر توانست جوامع پیچیده‌تری را تشکیل دهد، نیاز به حفظ امنیت به یکی از مسائل کلیدی تبدیل شد. امنیت، دیگر تنها به حفاظت از جان و مال افراد محدود نمی‌شود، بلکه در دوران مدرن به مفاهیمی همچون امنیت روانی، اقتصادی، اجتماعی و سایبری نیز گسترش یافته است. در حقیقت، امنیت به معنای ایجاد شرایطی است که افراد بتوانند بدون نگرانی از خطرات و تهدیدات مختلف به زندگی خود ادامه دهند.

امنیت از زبان دهخدا

در فرهنگ لغت دهخدا، امنیت به معنای «بی خوفی و امن» تعریف شده است و نشان از حالتی دارد که فرد در آن دچار ترس و نگرانی نشود. به‌طور کلی، امنیت (security) به معنای حالت یا شرایطی است که در آن فرد یا جامعه از خطرات و تهدیدها در امان باشد. این تعریف ساده به ما نشان می‌دهد که امنیت ارتباط مستقیمی با رفع تهدیدات و خطرات دارد. با این حال، مفهوم امنیت به مرور زمان پیچیده‌تر و چند بعدی شده است. آرامش، آسایش، بی هراسی، بی بیمی، بی هراسی، زنهار، زنهارداری از جمله واژه‌های پارسی معادل امنیت است که در کتاب‌های فرهنگ لغت مورد اشاره قرار گرفته‌اند.

امنیت در جوامع انسانی

امروزه امنیت انسانی یکی از اولویت‌های اصلی جوامع مختلف است. امنیت انسانی نیز به حفاظت از جان، معیشت و حیثیت مردم اشاره دارد. تهدیدات مختلف در برابر داشتن یک زندگی سالم، ایمن و کامل می‌تواند امنیت انسانی را تحت الشعاع خود قرار دهد.

کرامت در کنار امنیت

«دانشنامه بریتانیکا» در تعریف خود از امنیت، کرامت انسانی را نیز کنار امنیت قرار می‌دهد و توانایی لذت بردن از یک زندگی امن و مرفه را به معنای دارا بودن کرامت در یک جامعه تعریف می‌کند و این وضعیت را یک وضعیت امن برای جامعه می‌داند.

امنیت مردم محور

سازمان در چند سال گذشته در چارچوب برنامه پیشرفت و توسعه ملل متحد یا برنامه عمران ملل متحد امنیت را یک موضوع مردم محور تعریف کرده و تاکید دارد که رویکرد مردم محور به امنیت به دنبال ایجاد تعادل بین منافع مردم و دولت است. براساس چارچوب اعلام شده از سوی سازمان ملل، امنیت جامعه راهبردی است که با رویکرد مردم محور از طریق مشارکت طیف گسترده ای از بازیگران دولتی و جامعه مدنی برای شناسایی علل ریشه ای درگیری و خشونت دنبال می‌شود و این رویکرد بدنبال پاسخ های مشخص و تخصصی به ریشه‌های ناامنی در جوامع است. براساس این تعریف، تمرکز کلیدی روی امنیت جامعه به بهبود دریافت خدمات و ارتقای امنیت جامعه برای مقابله با بی عدالتی، ناامنی و نابرابری منجر خواهد شد.

امنیت در معنای انسانی

یک موضوع مهم درباره امنیت نیز، توجه به مفهوم امنیت در چارچوب انسانی آن است. امنیت انسانی، از مفاهیمی است که در تلاش برای فرارفتن از مفهوم سنتی امنیت و امنیت ملی مطرح شده است. در تعریف امنیت انسانی، اجماع نسبی بر سر تعریفی نسبتاً جامع از آن وجود دارد که شامل حراست از هسته حیاتی همه افراد بشر در مقابل تهدیدات شایع، سازگار با کمال و شکوفایی بلندمدت انسانها می‌باشد. البته بایستی به تفاوت امنیت انسانی با مفاهیم نزدیکی چون امنیت فردی، توسعه انسانی، حقوق بشر و توسعه پایدار نیز توجه شود. در واقع امنیت انسانی یکی از مهمترین حقوق بنیادین است که شاید بتوان گفت مبنای سایر این حقوق به شمار می رود. در واقع، دولت نه تنها نباید امنیت شهروندان را مخدوش نماید (تعهد منفی) بلکه وظیفه دارد تا شرایط لازم برای حفظ امنیت شهروندان را فراهم نماید (تعهد مثبت)

انوع امنیت

امنیت طیف متنوعی از حوزه‌ها را شامل می‌شود. در واقع وقتی ما از امنیت صحبت می‌کنیم، این مقوله در ابعاد متفاوتی قابل بررسی است و ما با انواع امنیت روبرو هستیم. امنیت، دیگر تنها به حفاظت از جان و مال افراد محدود نمی‌شود، بلکه در دوران مدرن به مفاهیمی همچون امنیت روانی، اقتصادی، اجتماعی و سایبری نیز گسترش یافته است.

امنیت فردی

ساده‌ترین و ابتدایی‌ترین تصور از امنیت، امنیت در حوزه شخصی است. امنیت شخصی یا فردی به معنای در امان بودن از خطر یا آسیب در بعد شخصی است. این مفهوم شامل حفاظت از خود و دارایی‌های خود در برابر تهدیداتی مانند سرقت، تجاوز، یا خشونت است. به طور کلی امنیت شخصی شامل اتخاذ اقدامات پیشگیرانه برای جلوگیری از آسیب و حفاظت از جان و مال خود است.

امنیت جسمی

امنیت جسمی از نظر معنایی نزدیکی زیادی به امنیت فردی دارد. این نوع امنیت به معنای حفاظت از خود، پرسنل، سخت‌افزار، نرم‌افزار، شبکه‌ها و داده‌ها در برابر اقدامات و رویدادهای فیزیکی است که می‌تواند منجر به خسارت یا آسیب جدی به یک فرد، شرکت، سازمان یا مؤسسه شود. این امنیت شامل حفاظت در برابر آتش‌سوزی، سیل، بلایای طبیعی، سرقت، دزدی، خرابکاری و اقدامات تروریستی است. اولویت امنیت جسمی در جلوگیری از خسارت، هدررفت زمان، پول و منابع به خاطر حوادث است.

امنیت روانی

امنیت روانی (Psychological Security) به معنای ایجاد شرایطی است که در آن افراد از تهدیدهای روانی مانند استرس، ترس، اضطراب یا دستکاری ذهنی محافظت می‌شوند. امنیت روانی به ویژه در محیط‌های کاری، اجتماعی و دیجیتال مهم است، زیرا افراد نیاز دارند احساس آرامش و اطمینان داشته باشند تا بتوانند به درستی تصمیم‌گیری کنند و تحت تأثیر فشارها یا تهدیدهای روانی قرار نگیرند.

امنیت مالی

امنیت مالی به معنای داشتن ثبات اقتصادی و منابع مالی کافی است که فرد یا خانواده بتوانند نیازهای اساسی خود را بدون نگرانی از بحران‌های مالی برآورده کنند. امنیت مالی به افراد این امکان را می‌دهد که با آرامش خاطر برنامه‌ریزی کنند و در مواجهه با موقعیت‌های پیش‌بینی‌نشده، مانند بیکاری، بیماری یا اتفاقات اضطراری، دچار استرس و نگرانی نشوند. امنیت مالی به معنای داشتن پس‌انداز کافی برای مواجهه با شرایط اضطراری و دستیابی به اهداف مالی آینده نیز هست.

امنیت عمومی

امنیت عمومی به معنای ایجاد شرایطی است که جامعه به‌طور کلی در برابر تهدیدات محافظت شود. این نوع امنیت به دولت‌ها و نهادهای عمومی مرتبط است که با استفاده از قانون و نیروی پلیس نظم را در جامعه برقرار می‌کنند. بسیاری از دولت‌ها سیاست‌های خود را بر اساس این ایده که شکل می‌دهند باید از رفاه جسمانی مردم حفاظت کرد. آن‌ها اغلب بر مبارزه با جرم و جنایت تمرکز می‌کنند تا به اعضای جامعه احساس امنیت بدهند و افرادی را برای نقش‌هایی مانند پلیس و پاسخ‌دهندگان به فوریت‌های پزشکی استخدام می‌کنند. جرایم عمومی، تروریسم، شورش‌ها و دیگر تهدیدات جمعی می‌توانند امنیت عمومی را به خطر بیندازند و به همین دلیل، نیروهای امنیتی و دولتی به دنبال ایجاد سازوکارهایی برای محافظت از جامعه در برابر این تهدیدات هستند.

امنیت اجتماعی

به‌طور بنیادی، انسان‌ها موجوداتی اجتماعی هستند و برای احساس امنیت روانی، به فضایی از امنیت اجتماعی نیاز دارند. امنیت اجتماعی به معنای ایجاد شرایطی است که افراد جامعه بتوانند بدون نگرانی از تهدیدات اجتماعی زندگی کنند. تهدیدات اجتماعی می‌تواند شامل فقر، بیکاری، نابرابری‌های اقتصادی، یا حتی بی‌عدالتی اجتماعی باشد. امنیت اجتماعی یک جامعه قوی و همبسته ایجاد می‌کند که در آن همه افراد به خدمات اولیه مانند بهداشت، آموزش، و مسکن دسترسی دارند.

امنیت فرهنگی

امنیت فرهنگی به معنای حفاظت از هویت فرهنگی و ارزش‌های جامعه در برابر تهدیدات فرهنگی خارجی یا تغییرات ناگهانی داخلی است. تهدیدات فرهنگی ممکن است شامل نفوذ فرهنگی بیگانگان، کاهش هویت ملّی یا حتی تاثیرات منفی رسانه‌ها و فناوری‌های نوین بر فرهنگ یک کشور باشد.

امنیت داخلی

امنیت داخلی به معنای حفظ صلح و آرامش در مرزهای یک دولت مستقل یا دیگر قلمروهای خودگردان است، که به‌طور کلی از طریق اجرای قوانین ملی و دفاع در برابر تهدیدات امنیت داخلی انجام می‌شود. این تهدیدات ممکن است شامل شورش‌ها، جنایات سازمان‌یافته، یا حتی تروریسم داخلی باشند. هدف امنیت داخلی حفظ نظم و ثبات کشور است تا جامعه بتواند به شکلی پایدار و بدون اختلال به فعالیت‌های خود ادامه دهد.

امنیت ملّی

امنیت ملّی به معنای حفظ تمامیت ارضی و حاکمیت کشور در برابر تهدیدات و نفوذ خارجی است. این تهدیدات ممکن است شامل حملات نظامی، نفوذهای دیپلماتیک یا حتی فشارهای اقتصادی از سوی کشورهای دیگر باشند. هدف امنیت ملّی حفاظت از کشور در برابر تهدیدات مختلف و ایجاد شرایطی است که کشور بتواند در صحنه بین‌المللی با استقلال کامل به فعالیت بپردازد.

امنیت منطقه‌ای

امنیت منطقه‌ای به معنای همکاری کشورهای همسایه برای ایجاد صلح و امنیت در یک منطقه است. این نوع امنیت زمانی مطرح می‌شود که تهدیدات در یک منطقه جغرافیایی خاص مانند خاورمیانه یا اتحادیه اروپا تأثیرگذار باشند. کشورهای همسایه در یک منطقه با همکاری یکدیگر می‌توانند از وقوع درگیری‌های نظامی، بحران‌های اقتصادی یا تهدیدات زیست‌محیطی جلوگیری کنند.

امنیت بین‌الملل

امنیت بین‌المللی به اقداماتی گفته می‌شود که برای جلوگیری و مدیریت درگیری‌ها میان کشورها و حفاظت از مردم و شیوه زندگی آن‌ها انجام می‌شود. این اقدامات ممکن است شامل عملیات نظامی، حفظ صلح، تقویت ظرفیت‌ها، گفت‌وگو با شرکای کلیدی و توافقات دیپلماتیک مانند معاهدات و کنوانسیون‌ها باشد. امنیت بین‌الملل همچنین به معنای ایجاد همکاری‌های جهانی برای حفظ صلح و امنیت در سطح جهانی است. سازمان‌های بین‌المللی مانند سازمان ملل متحد و سازمان‌های غیردولتی بین‌المللی به دنبال تقویت امنیت جهانی و جلوگیری از وقوع جنگ‌ها و درگیری‌های بین‌المللی هستند.

امنیت سایبری

امنیت سایبری یکی از جدیدترین و مهم‌ترین ابعاد امنیت در دنیای مدرن است. با گسترش اینترنت و فضای مجازی، حفاظت از اطلاعات شخصی، سازمانی و دولتی به یک مسئله حیاتی تبدیل شده است. امنیت سایبری به معنای حفاظت از کامپیوترها، سرورها، دستگاه‌های موبایل، سیستم‌های الکترونیکی، شبکه‌ها و داده‌ها در برابر حملات مخرب هکرها و نفوذهای غیرمجاز است.