فرصت‌ها و چالش‌های تبدیل ایران به هاب غذایی منطقه
به گزارش ایسنا، در چهارمین نشست از یازدهمین همایش سالانه اقتصاد مقاومتی با موضوع «الزامات تبدیل ایران به هاب غذایی منطقه» پیرامون راهبرد «تبدیل ایران به هاب غذایی منطقه» و اهداف و آثار این راهبرد پرداخته شد و کارشناسان و مسئولان درباره موانع و الزامات تبدیل شدن ایران به هاب غذایی در دو شاخه ترانزیت و فرآوری گفت وگو کردند و نیازمندی‌های هر دستگاه برای تحقق راهبرد «تبدیل ایران به هاب غذایی منطقه» مطرح شد.
هادی تیزهوش تابان – رئیس اتاق بازرگانی مشترک ایران و روسیه – با اشاره به اینکه دریامحور بودن ترانزیت یکی از محورهای اصلی است که باید در تجارت با روسیه مورد توجه قرار داد، اظهار کرد: باید از امکانات موجود بهره ببریم. ما باید یک بخشی در سازمان توسعه تجارت صرفا مخصوص صادرات داشته باشیم؛ وقتی صادرکننده ترکیه‌ای در مرز به مشکل می‌خورد، سفیر به سرعت خودش را می‌رساند؛ ولی در ایران کسی در این زمینه مسئول نیست و مشکلات اجرایی صادرات جایی پیگیری نمی‌شود.
وی افزود: در ایران به دلیل تنظیم بازار، صادرات را دچار مشکل می‌کنند در حالیکه در دیگر کشورها مشکل تنظیم بازار با واردات حل می‌شود و هیچ کشوری در مسیر صادرات مانع ایجاد نمی‌کند. ساماندهی مشکلات صادرات به یک مدیر نیاز دارد که همه را به طور جامع مدیریت کند؛ در صورتی که یک مدیر فعال در این حوزه داشته باشیم، در زمانی کوتاه می‌توانیم صادرات این بخش را تا سه برابر افزایش دهیم.
رئیس اتاق بازرگانی مشترک ایران و روسیه ادامه داد: تلاش ما ایجاد تعامل بیشتر بین بخش خصوصی و دولتی است و ما در اتاق مشترک ایران و روسیه دنبال افزایش تعامل هستیم. انتظار ما این است که مدیران بخش دولتی باید در این زمینه برنامه داشته باشند و برای نهادهایی مثل اتاق مشترک نیز برنامه تعریف کنند.
۳ ظرفیت و ۲ مزیت ایران در تبدیل شدن به هاب غذایی
علیرضا پیمان‌پاک – قائم مقام سابق وزیر جهاد کشاورزی- در این نشست با اشاره به اینکه جایگاه جغرافیایی و ژئوپلتیک ایران در کنار جایگاه فنی اقتصادی به آن ظرفیت بالایی را برای تبدیل شدن به هاب غذایی نشان می‌دهد، گفت: کشورهای آسیای میانه مثل قزاقستان ظرفیت بالایی در تولید غلات و محصولات غذایی دیگر دارند و از طرف دیگر کشورهایی مثل پاکستان و کشورهای حاشیه خلیج فارس ظرفیت بالایی در واردات محصولات غذایی دارند. این ظرفیت باید هم از نظر ترانزیت و هم از نظر فرآوری محصولات غذایی مورد توجه قرار بگیرد.
وی افزود: در سال‌های اخیر بخش زیادی از ظرفیت صنایع غذایی کشور از جمله در تولید آرد و خوراک دام، بلا استفاده مانده که ظرفیت فنی ایران است و بدون نیاز به سرمایه‌گذاری جدید میتواند مورد بهره برداری قرار گیرد.
قائم مقام سابق وزیر جهاد کشاورزی اظهار کرد: ایران سه ظرفیت در تبدیل شدن به هاب غذایی دارد؛ اول بحث تزانزیت محصولات غذایی مختلف است. ظرفیت دوم که در قانون و ساختار اقتصادی کشور به آن توجه نشده است، بحث صادرات مجدد یا ری اکسپورت است. ما می‌توانستیم از تحریم روسیه بهره ببریم و محصولات روسی را حتی به کشورهای اروپایی از جمله لهستان صادر کنیم ولی در ایران به دلیل مشکلات داخلی از آن محروم هستیم. ظرفیت سوم نیز استفاده از ظرفیت فرآوری محصولات و صادرات آن به کشورهای منطقه است.
وی افزود: استفاده از این سه ظرفیت برای ما امنیت غذایی ایجاد می‌کند؛ چرا که در صورت وقوع بحران می‌توانیم از ظرفیت بالای کالاهایی که به ایران وارد و صادر می‌شود بهره ببریم و بحران را به شکل ساده تری پشت سر بگذاریم.
پیمان‌پاک ادامه داد: آورده بعدی، درآمد زیادی است که وارد شدن به ترانزیت و فرآوری محصولات غذایی و فروش آن به کشورهای منطقه برای کشور به همراه دارد. مزیت بعدی که می‌توان با تبدیل ایران به هاب منطقه دنبال کرد، فعال کردن کریدور شمال-جنوب است که به عبارتی دهه‌هاست جزو اهداف کشور بوده ولی محقق نشده است.
تحقق «امنیت غذایی» باید در همکاری با کشورهای همسو دنبال شود
ولادیسلاو پرپلکین -نماینده وزارت کشاورزی فدراسیون روسیه در ایران – در این نشست گفت: کریدور شمال جنوب اهمیت زیادی در روابط روسیه با ایران دارد؛ در واقع این مسئله برای روسیه بسیار حائز اهمیت است. امنیت غذایی یک بعد روابط ایران و روسیه است. در دنیای معاصر برای امنیت غذایی هیچ کشوری نمیتواند راه خود را به طور مستقل تعیین کند و باید با همکاری کشورهای دیگر به این سمت حرکت کند؛ به طور خاص روسیه برای تحقق امنیت غذایی خود با بریکس و اتحادیه اقتصادی اوراسیا همکاری نزدیک دارد.
وی افزود: یکی از ابتکارات اخیر بریکس در این زمینه، راه اندازی یک بورس داخلی برای محصولات کشاورزی است که اهمیت زیادی دارد و ما امیدواریم که با همکاری کشورهای بریکس این پروژه پیش برود و به موفقیت برسد.
نماینده وزارت کشاورزی فدراسیون روسیه در ایران گفت: مشکلات همیشه وجود دارد؛ توسعه کریدور شمال-جنوب هم با مشکلاتی مواجه است که باید برطرف شود. من معتقدم این پروژه باید با همکاری بخش خصوصی تکمیل شود.
وی افزود: هر روز خبری می‌شنویم که در سرخس ترمینال مشترک ایران و روسیه ایجاد شده است یا در شهرهای مختلف ایران شرکت‌های روسی ثبت شده و شروع به فعالیت کرده‌اند؛ بنابراین روند توسعه همکاری بخش خصوصی ایران و روسیه میتواند بخشی از مشکلات را برطرف کند.
درآمد ۲.۵ میلیارد دلاری تبدیل ایران به هاب غلات و کود منطقه
فرشاد عواطفی هویدا – کارشناس مرکز تحلیل راهبردی و بین‌الملل آیساسنتر – در این نشست گفت: ایران از هاب غذایی، شکل دهی به بازارهای جدید و توسعه روابط راهبردی را دنبال می‌کند که در سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی نیز به آن اشاره شده است.
وی افزود: در خصوص ایجاد بازارهای جدید، ایران در زمینه غلات واردکننده است ولی میتواند به فرآوری کننده و صادرکننده فرآورده های نهایی تبدیل شود. همچنین در خصوص توسعه روابط راهبردی نیز در صورتی که ایران بتواند هاب غذایی منطقه باشد، امنیت غذایی کشورهای منطقه به ایران گره می‌خورد و تحریم پذیری ایران سخت تر می‌شود.
کارشناس مرکز تحلیل راهبردی و بین‌الملل آیساسنتر با اشاره به اینکه برای تبدیل شدن ایران به هاب غذایی به یک نقشه راه نیاز است، گفت: در منطقه ما ظرفیت‌هایی وجود دارد و ایران به دلیل جایگاه راهبردی خود و همچنین به دلیل تحولات جهانی، میتواند از فرصت پیش آمده بهره ببرد و بازارهای حاشیه خود را به یکدیگر متصل کند.
وی افزود: طرح ما این است که ایران به طور خاص در غلات و کود به هاب منطقه تبدیل شود. غلات به عنوان یکی از مهمترین بخش غذای مردم و کود نیز به دلیل دخیل بودن در نیمی از تولیدات غذایی جهان از اهمیت بالایی برخوردار است.
عواطفی ادامه داد: در حال حاضر کشورهای منطقه غرب آسیا و هند سالانه مقادیر زیادی گندم، کود و محصولات فرآوری شده کشاورزی وارد می‌کنند و این یک فرصت برای ایران است. اگر منطقه شرق آفریقا را نیز به این کشورها اضافه کنیم با بازاری با واردات سالانه ۷۵ میلیون تن واردات گندم و ۹۱ میلیون تن کود مواجه هستیم. آورده‌های اقتصادی تبدیل ایران به هاب منطقه در غلات و کود، از نظر ترانزیت دست کم حدود ۱.۵ تا ۲.۵ میلیارد دلار برآورد شده است که اگر ایران وارد فرآوری محصولات بشود نیز برآوردها بیش از این میزان است.
ظرفیت مطلوب بنادر و ترانزیت، مزیت ایران در تبدیل شدن به هاب غذایی منطقه
مهدی امینی – دبیر انجمن متخصصین علوم و صنایع غذایی – در این نشست اظهار کرد: برگزاری این همایش اقدام ارزشمندی است؛ در اواخر دهه ۸۰ برای اولین بار ایران توانست ۵۰۰ هزار تن گندم صادر کند و به رینگ صادراتی وارد شد. این باعث شد برای اولین بار مسئله هاب غلات مطرح شود و همایشی با این موضوع و با حضور کشورهای همسایه از جمله کشورهای منطقه اوراسیا برگزار شد.
وی افزود: از آن زمان تا به حال ظرفیت بالایی در این زمینه وجود داشته است ولی از آن‌ها بهره نبرده‌ایم. در آن زمان با کمبود زیرساختی مواجه بودیم ولی امروز در مقایسه با اواخر دهه ۸۰، ظرفیت بنادر، ظرفیت حمل و نقل ریلی و زیرساخت‌های مرزی کشور توسعه پیدا کرده و از این منظر جلو رفته‌ایم و حتی سرمایه بخش خصوصی به این حوزه جذب شده است.
دبیر انجمن متخصصین علوم و صنایع غذایی بیان کرد: باید توجه داشته باشیم که هاب به معنی تبادل است؛ همانطور که تجارت به معنی تبادل است. شاید این تصور پیش بیاید که اقتصاد مقاومتی راهبرد تولید همه محصولات را پیشنهاد می‌کند، ولی این تصور غلط است و در نگاه اقتصاد مقاومتی، تبادل و تجارت حائز اهمیت است.
وی افزود: ظرفیت‌های تولید در کشور بسیار بالاست و در اغلب صنایع غذایی حدود ۳۰ درصد فعال است و برخی اقدامات دولت نیز مانع ورود بخش خصوصی به تجارت با کشورهای خارجی است که دلیل آن یارانه‌ای بودن بخشی از این حوزه است.
هاب غذایی بستر مناسب و مستمر ارزآوری برای کشور
فردین کریمی – کارشناس اندیشکده اقتصاد مقاومتی – گفت: امنیت غذایی کشور متزلزل است. چرا که ما واردکننده کالاهای اساسی هستیم که سایر مؤلفه های اقتصادی مانند تورم بر شدت تزلزل افزوده است. از منظر سیاسی و اجتماعی نیز نیل به امنیت غذایی واجد اهمیت است.
کارشناس اندیشکده اقتصاد مقاومتی اظهار کرد: دومین موضوع، بحث ارزآوری است. در شرایط تحریمی کشور باید با تلاش بیشتری موضوع را دنبال کنیم. ایجاد هم پیوندی اقتصادی به سایر کشورهای منطقه سوالی است که باید به آن پاسخ داد. تصور ما بر آن است که ظرفیت‌ها و مزیت‌های جغرافیایی به صورت بی انتها مزیت دارد. این در حالی است که مسیر کشورهای منطقه در انعقاد قراردادها و پیگیری کریدورها برخلاف موضوع فوق دلالت دارد.
وی افزود: چندین سال است که بر تولید صادرات محور تاکید داریم که برنامه‌ای برای آن نداریم. در دولت گذشته احیای ظرفیت‌های کارخانه های آرد کشور در دستور کار قرار گرفت و اجرا شد اما عدم هماهنگی‌های سیستمی باعث عدم استفاده بهینه از ظرفیت‌ها شده است. آنچه که هاب امنیت غذایی باید برای ما ایجاد کند این است که ظرفیت‌های جغرافیایی و اقتصادی برای رسیدن به یک ارزآوری مستمر به کار گرفته شود.
وی افزود: اولین چالش عدم ثبات در قوانین است. ناپایداری در قوانین به بخش خصوصی اجازه اعتماد به دولت را نمی‌دهد. در خصوص چالش بیرونی باید به این موضوع اشاره کرد که از یک سو روسیه علاقه‌مند به تبادل اقتصادی با ایران است در عین حال، کاربست تعرفه ۵۰ تا ۶۰ درصدی بر روی گندم از سوی طرف روسی مانع است.
کریمی سرمایه‌گذاری در حوزه ترانزیت را لازم دانست و افزود: در زمینه فرآوری سرمایه‌گذاری هایی شده است که متاسفانه از ظرفیت های آن استفاده نکرده ایم. چند صد کارخانه با بیش از ۲۰ میلیون تن ظرفیت مازاد وجود دارد که استفاده نشده است.
وی افزود: مسئله رفع تعهد ارزی نیز یکی از چالش‌های فعلی است. بانک مرکزی صرفا بر روی بازگشت ارز تاکید دارد در حالی که طبق قانون، صادرات به افغانستان و عراق نیاز به رفع تعهد نداشت، اما به یکباره قانون تغییر کرد. وضع الزام رفع تعهد ارزی در سال ۱۴۰۰ صادرات آرد را به صفر رساند.
کریمی ادامه داد: ارزش گذاری گمرکی نیز یکی از چالش‌ها است. علاوه بر این از نظر زیرساختی، زیرساخت‌های بنادر جنوب مبتنی بر سوآپ نیست و در مجموع چالش‌های بین دستگاهی مانع است. لذا لازم است که دولت این موضوع را در دستور کار قرار دهد
دلایل اهمیت تبدیل ایران به هاب غذایی منطقه
سیدرضا رفیعی رئیس هیئت مدیره یک شرکت – در این نشست ظرفیت ایران در تولید محصولات کشاورزی را بالا دانست و افزود: راهبرد تحقق این موضوع برای ارتقای هژمونی ایران موثر است.
وی افزود: از نگاه داخلی تقویت تولید، افزایش درآمدهای ارزی و از نگاه بین‌المللی افزایش همبستگی میان کشورها و ایجاد منافع مشترک، این موضوع قابلیت توجه و تمرکز دارد.
رفیعیحلقه واسط بین دولت و بخش خصوصی را اندیشکده‌ها دانست و افزود: بین دو طرف بخش خصوصی و دولتی همواره رفت و آمد بوده است ولی اندیشکده ها برای رسیدن به طرح مشخص و با پشتوانه می‌توانند نقش‌آفرین باشند.
رفیعی با اشاره به اینکه ۵ میلیون تن سیب زمینی در سال تولید ولی ۳۰ درصد سالانه ضایعات می‌شود، اظهار کرد: این میزان در پیاز ۳۰۰ هزار تن است. در مجموع ۱۵۰ هزار کامیون در سال سیب زمینی و پیاز معدوم می‌شود.
وی افزود: پرتودهی یکی از راه های جلوگیری از این مسئله است. مجموعه بزرگی در زمینه پرتودهی ایجاد شده است. یکی از نگرانی‌های زیرساختی حل شده است. برای مثال نگرانی خراب شدن کالا بر اثر طولانی شدن کار در گمرکات کشور در کالاهای پرتودهی شده رفع شده است.
برای رفع چالش‌ها دچار یک دور باطل تکرار شده‌ایم
روشنعلی یکتای قرابائی – نایب رئیس اتاق بازرگانی ایران و روسیه – در این نشست با اشاره به اینکه چالش‌های تجارت ایران با روسیه بارها مورد بررسی و توجه قرار گرفته است، گفت: کار ما «نشستن» و «گفتن» و «برخاستن» شده است، در حالی که برای رفع چالش‌ها اقدام مهمی انجام نمی‌گیرد و دچار یک دور باطل تکرار شده‌ایم.
وی افزود: در این نشست نکات خوبی مطرح شد ولی این مسائل بارها مطرح شده و همه مطلع شده‌اند؛ اما چرا اتفاق خاصی برای رفع مشکلات نمی‌افتد؟ من در جمع بسیاری از مسئولین این حوزه مشکلات را مطرح کرده‌ام ولی هیچ کدام اقدام خاصی نکرده‌اند. بحث صادرات مجدد در این نشست مطرح شد؛ صادرات مجدد ظرفیت درآمدزایی چند میلیارد دلاری برای کشور دارد ولی مغفول مانده است.
تحقق هدف تبدیل ایران به هاب غذایی باید اولویت حاکمیت شود
مهدی فامیل محمدی / کارشناس تجارت کشاورزی – با اشاره به اهمیت تبدیل شدن ایران به هاب غذایی منطقه در سیاست های کلی اقتصاد مقاومتی گفت: برخی موانع تجاری روسیه در مقابل تبدیل ایران به هاب غذایی منطقه وجود دارد. برای رفع این موانع و تبدیل شدن ایران به هاب غذایی منطقه باید به یک اولویت در دولت و حاکمیت تبدیل شود.
انتهای پیام
